Theo báo Người Lao Động đưa tin, phóng viên Báo Người Lao Động đã trao đổi với Giám đốc Hãng luật Lê Trung Phát (Đoàn Luật sư TP HCM) nhằm làm rõ các khía cạnh pháp lý liên quan đến vụ việc.

Trước đó, vào ngày 4-11-2024, Tiktoker Phạm Thoại đăng tải bài viết “Thư ngỏ lời giúp đỡ”, kêu gọi quyên góp cho bé Bắp đang nguy kịch, cần gấp 6-7 tỉ đồng để chữa trị tại Trung Quốc. Anh cho biết đã sử dụng một ứng dụng công nghệ có tên Thiện Nguyện để gây quỹ, giúp mọi người theo dõi giao dịch dưới dạng sao kê trực tuyến.

Tính đến trưa ngày 24-2, tài khoản gây quỹ do Phạm Thoại đứng tên trên ứng dụng này ghi nhận tổng số tiền quyên góp cho chiến dịch hỗ trợ bé Bắp đạt hơn 16,7 tỉ đồng. Tuy nhiên, số dư hiện tại trong tài khoản chỉ còn hơn 54,7 triệu đồng, trong khi phần lớn số tiền đã bị rút ra.

Bài đăng trên mạng xã hội

Nhiều người dùng mạng xã hội, đặc biệt là những cá nhân đã đóng góp ủng hộ mẹ con bé Bắp, mong muốn được làm rõ về việc số tiền họ quyên góp đã được sử dụng như thế nào.

Ở một diễn biến khác, sau nhiều lần từ chối cập nhật tình hình của bé Bắp, mẹ bé đã khiến dư luận dấy lên nhiều nghi vấn. Khi được yêu cầu công khai sao kê số tiền quyên góp lên đến hàng tỉ đồng, bà khẳng định chỉ cần Phạm Thoại kiểm tra là đủ. Thậm chí, bà còn tuyên bố rằng đây là khoản tiền do mọi người tự nguyện đóng góp, không ai bị ép buộc, nên không có nghĩa vụ phải giải trình.

Luật sư Lê Trung Phát – Giám đốc Hãng luật Lê Trung Phát (Đoàn Luật sư TP.HCM) đã đưa ra phân tích về trường hợp này như sau:

Hoạt động kêu gọi từ thiện có thể hướng đến nhiều mục đích khác nhau, như hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố hoặc giúp đỡ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Theo Nghị định 93/2021, cá nhân kêu gọi quyên góp để hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước phải tuân thủ nhiều quy định chặt chẽ hơn so với việc kêu gọi hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

Dù mục đích kêu gọi là gì, cá nhân đứng ra vận động quyên góp vẫn phải đảm bảo tính công khai, minh bạch trong việc tiếp nhận và sử dụng số tiền nhận được. Đặc biệt, đối với trường hợp kêu gọi ủng hộ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, khoản 2 điều 23 của Nghị định 93/2021 quy định rằng: “Cá nhân phải tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và công khai trên các phương tiện truyền thông”.

Bài đăng kêu gọi giúp đỡ trên trang cá nhân của Phạm Thoại (ảnh: Internet)

Trong trường hợp này, do việc kêu gọi quyên góp được thực hiện qua tài khoản ngân hàng của Phạm Thoại, anh ấy có thể công khai thông tin người ủng hộ bằng nhiều cách, chẳng hạn như tự lập danh sách ghi rõ tên, số tiền, thời gian ủng hộ hoặc yêu cầu ngân hàng cung cấp sao kê tài khoản. Tuy nhiên, để đảm bảo tính minh bạch và khách quan, sao kê từ ngân hàng sẽ đáng tin cậy hơn so với danh sách do cá nhân tự lập.

Phạm Thoại và chị Lê Thị Thu Hòa – mẹ bé Bắp. 

Theo Điều 5 của Nghị định 93, các hành vi bị nghiêm cấm bao gồm báo cáo sai sự thật, cung cấp thông tin không chính xác, chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích hoặc lợi dụng nguồn đóng góp tự nguyện để trục lợi.

Vì vậy, để chứng minh tính minh bạch và bảo vệ bản thân, Phạm Thoại cần công khai đầy đủ thông tin theo quy định pháp luật, đặc biệt là tổng số tiền đã nhận và tổng số tiền đã chuyển cho mẹ cháu Bắp. Với số tiền lớn, việc chứng minh nên thực hiện qua chuyển khoản ngân hàng, vì giao dịch bằng tiền mặt trong trường hợp này không phổ biến. Các lệnh hoặc giấy chuyển tiền sẽ là bằng chứng khách quan và minh bạch nhất.

Nếu Phạm Thoại không thực hiện các yêu cầu trên, anh ấy sẽ tự đặt mình vào tình thế khó khăn. Việc công khai không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn đảm bảo quyền lợi chính đáng của những người ủng hộ. Họ có quyền được biết số tiền mình đóng góp có được sử dụng đúng mục đích hay không. Nếu Phạm Thoại không minh bạch, người ủng hộ có quyền nghi ngờ và gửi đơn yêu cầu cơ quan công an điều tra, xác minh.

Trong trường hợp cơ quan chức năng phát hiện dấu hiệu sai phạm, hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo Điều 174 Bộ Luật Hình sự. Hình phạt có thể bao gồm cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến tù chung thân, tùy thuộc vào giá trị tài sản chiếm đoạt.

* Trách nhiệm của mẹ Bắp:

Mẹ cháu Bắp có trách nhiệm minh bạch với những mạnh thường quân đã đóng góp để cứu giúp con mình. Số tiền nhận được được dùng cho việc điều trị cho Bắp và bà cần chứng minh rằng mình đang sử dụng số tiền đó đúng mục đích. Nếu bà chi trả cho các dịch vụ y tế cao cấp để bảo đảm điều trị tốt nhất cho con, người ủng hộ cũng không thể trách cứ. Hoặc nếu số tiền chưa sử dụng hết do phác đồ điều trị vẫn đang tiếp tục, bà cũng cần công khai rõ ràng.

Nếu không minh bạch, bà sẽ tạo ra sự nghi ngờ trong lòng những người đóng góp, khiến họ đặt câu hỏi về số tiền mình đã ủng hộ và mục đích sử dụng thực sự của nó.

* Người đóng góp có quyền gì:

Điều 23 của Nghị định 93 quy định rõ trách nhiệm của người kêu gọi từ thiện là phải công khai thông tin về số tiền đã nhận. Điều này đồng nghĩa với việc người ủng hộ có quyền biết số tiền họ đóng góp có được ghi nhận và sử dụng đúng mục đích hay không.

Nếu người ủng hộ nghi ngờ người kêu gọi có dấu hiệu gian dối, lợi dụng lòng tin để chiếm đoạt tiền từ thiện, họ có quyền gửi đơn tố giác tội phạm lên cơ quan công an để yêu cầu xác minh, điều tra và xử lý. Trong trường hợp này, do số tiền được công bố ban đầu khá lớn, đơn tố giác sẽ được gửi đến công an cấp tỉnh để thụ lý.

Việc xác định có vi phạm hay không sẽ do cơ quan công an tiến hành điều tra, xác minh. Khi nộp đơn tố giác, người tố giác cần thu thập các bằng chứng liên quan, bao gồm: chứng từ chuyển tiền, thông tin về tổng số tiền tiếp nhận do người kêu gọi công bố, cũng như bằng chứng về việc người tiếp nhận không công khai minh bạch tài khoản thông qua sao kê.

Nếu có sai phạm, người kêu gọi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Trong trường hợp người nhận tiền từ thiện (người được hỗ trợ) có hành vi thông đồng, họ cũng có thể bị xử lý với vai trò đồng phạm. Khi đó, người ủng hộ sẽ được xem là bị hại trong vụ án hình sự và có quyền yêu cầu giải quyết vấn đề dân sự, bao gồm việc buộc người vi phạm hoàn trả toàn bộ hoặc một phần số tiền sau khi trừ đi các khoản chi hợp pháp.