Thứ nhất, lười biếng
Ngược lại với tâm huyết cần cù, tận tụy, tinh thần lười biếng thường đi kèm với sự hao phí và tiêu cực, trong khi cần cù thì liên quan đến khả năng quản lý và sự tiết kiệm. Hai phẩm chất này là những giá trị truyền thống được tôn trọng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Để đạt được sự phồn thịnh, việc cần cù là không thể thiếu, và khả năng tiết kiệm là chân lý cổ đại của cuộc sống gia đình.
Do đó, tâm niệm của người xưa vô cùng tin tưởng vào tầm quan trọng của cần cù và tiết kiệm trong quá trình xây dựng nền nếp gia phong. Ví dụ, trong “Tứ giới” của Kỳ Hiểu Lam, bốn điều câm kỵ khi dạy con bao gồm: “Nhất giới yến khởi, nhị giới lãn noa, tam giới xa hoa, tứ giới kiêu ngạo”. Tạm diễn giải: “Ngăn chặn thói quen thức dậy muộn, ngăn lười biếng, ngăn xa hoa, ngăn kiêu ngạo.”
Thứ hai, sự bất hòa
Có một tục ngữ dân gian nói “Chim én không vào cổng nhà nghèo”. Trong quan niệm cổ truyền, chim én là biểu tượng của may mắn, hòa bình và điều tốt lành. Loài chim này rất tinh tế và chú trọng đến sự “an toàn” khi xây tổ. Hình ảnh của chim én thường được liên kết với tình yêu, lòng trung thành, hòa thuận và hi vọng. Do đó, nơi mà không tốt, chim én sẽ không bao giờ đến. Còn có câu “chim én về làm tổ, gặp nhiều điều phúc”.
Ngược lại, người ta thường nói rằng hòa khí tạo sinh tài lộc, và trong gia đình hòa thuận, mọi sự đều thịnh vượng. Nhà nào mà thường xuyên tranh cãi và không hòa thuận, khó mà có sự thịnh vượng, được gọi là gia đình không hòa khí.
Cổ nhân thường nói: “Thiên hạ gốc rễ tại gia”, tức là gia đình là cơ sở của xã hội. Gia đình là tế bào mà xã hội hình thành. Nếu gia đình hòa thuận, hạnh phúc, quốc gia sẽ ổn định.
Sự hòa thuận trong gia đình là kết quả của sự đồng lòng và tận tâm của tất cả thành viên. Trong sách cổ “Lễ ký” của Khổng Tử, có đề cập đến đạo lý của mỗi người: “Quân nhân, thần trung, phụ từ, tử hiếu, huynh lương, đệ đễ, phu nghĩa, phụ thính, trưởng huệ, ấu thuận”.
Diễn giải: “Vua phải nhân, thần phải trung, cha phải nhân từ, con phải hiếu, anh phải tốt lành, em phải kính thuận, chồng phải chính đính, vợ phải nghe lời, người lớn phải thi ân, người nhỏ phải vâng phục.”
Thứ ba, bất thiện
Tính cách thiện lương của một người là điều dễ dàng cảm nhận. Một con người có tính bản thiện sẽ tỏa ra sức ấm áp như một ngọn lửa giữa bóng tối, không chỉ làm ấm lên người khác mà còn tỏa sáng lấp lánh bản thân.
Ai làm điều thiện, họa tạm thời có thể chưa đến, nhưng phúc đã bước chân ra xa. Ngược lại, người làm điều ác, dù họa chưa đến nhưng phúc đã rời xa. Người mang tấm lòng lương thiện sẽ thu hút sự tôn trọng của người khác và làm nền tảng cho một gia đình thịnh vượng.
Một câu ngạn ngữ tỏ rõ ý này: “Tích thiện nhà tất có dư khánh, tích ác nhà tất có dư ương.” Nghĩa là: “Nhà nào chăm chỉ tích đức, họ nhất định sẽ trải qua niềm phúc dư dả; nhà nào hay làm điều xấu, họ nhất định sẽ đối mặt với nhiều khó khăn và trở ngại.”
Câu ngạn ngữ này nói về ba điều quan trọng cần tránh, theo thứ tự là: lười biếng, sự bất hòa và tâm hồn không tốt. Điều này nhấn mạnh việc xây dựng “nền nếp gia phong” tốt trong gia đình. Giáo dục trong gia đình đóng vai trò quan trọng vì nó là nơi đầu tiên mọi người học những giá trị cuộc sống. Lời nói và hành động của cha mẹ, người lớn tuổi là bản mẫu mà con cái học hỏi, vì vậy gia đình càng trở nên tích cực, con cái sẽ có nền tảng mạnh mẽ cho sự phát triển tích cực của bản thân.
