Nhiều người than phiền rằng dù đã ngủ đủ, thậm chí ngủ rất nhiều, họ vẫn luôn thấy mệt mỏi, uể oải, thiếu tập trung. Điều này không hẳn do lười biếng hay stress, mà có thể là dấu hiệu của một rối loạn giấc ngủ hiếm gặp mang tên “buồn ngủ vô căn” (Idiopathic Hypersomnia – IH).
Mệt mỏi triền miên – dấu hiệu của một căn bệnh thực sự
Theo Cơ quan Y tế Quốc gia Anh (NHS), người mắc chứng IH thường ngủ rất lâu, nhưng khi tỉnh dậy lại cảm thấy bối rối, cáu gắt và hoàn toàn không sảng khoái. Tổ chức Hypersomnolence UK ước tính hiện có khoảng 2.500 trường hợp được chẩn đoán tại Anh, và còn hàng nghìn người khác chưa biết mình mắc bệnh.
Nguyên nhân chính xác của IH vẫn chưa được xác định, song các chuyên gia cho rằng nó liên quan đến hệ thần kinh trung ương. Người bệnh thường ngủ liên tục 12–15 tiếng mỗi đêm, nhưng khi thức dậy vẫn mệt, đầu óc nặng nề, dù có ngủ thêm cũng không thấy khá hơn.
Điểm khác biệt lớn giữa IH và chứng ngủ rũ (narcolepsy) là: người bị ngủ rũ có thể ngủ gật trong ngày nhưng sau đó cảm thấy tỉnh táo; còn người bị IH chưa bao giờ cảm thấy tỉnh táo thật sự.
Nghiên cứu hé lộ “cuộc sống trong cơn buồn ngủ”
Một nhóm nghiên cứu do Sarah Bermingham (Công ty Dược phẩm Takeda) dẫn đầu đã công bố trên tạp chí PLoS Medicine kết quả về trải nghiệm thực tế của người sống chung với IH.
Nhóm đã phân tích 346 bài đăng trên mạng xã hội, blog, video, podcast và diễn đàn của 123 người tự nhận mắc IH trong giai đoạn 2012–2022. Phần lớn là nữ giới (87%), tuổi từ 16 đến 60, sống tại Mỹ, châu Âu, Úc và Canada.
Nhiều người cho biết họ cần ngủ ít nhất 10 tiếng mỗi đêm để duy trì sinh hoạt, có người phải ngủ tới 15 tiếng. Trong khi đó, NHS khuyến nghị người trưởng thành chỉ cần 7–9 tiếng/ngày để đảm bảo sức khỏe.
Giấc ngủ “không bao giờ đủ”
Nghiên cứu chỉ ra 10 đặc điểm thường gặp ở người mắc IH:
-
Ngủ kéo dài
-
Không bao giờ cảm thấy tỉnh táo
-
Buồn ngủ liên miên
-
Giấc ngủ không phục hồi
-
Khó thức dậy
-
Hành vi vô thức khi nửa tỉnh nửa mê
-
Ngủ gật ban ngày
-
Giảm khả năng tập trung
-
Thiếu năng lượng
-
Ảo giác khi vừa tỉnh giấc
Một người bệnh chia sẻ:
“Cảm giác như bị tiêm thuốc mê nhưng bị bắt phải tỉnh táo. Đó là cách chúng tôi cảm thấy mỗi ngày.”
Người khác nói:
“Cơn buồn ngủ mạnh đến mức tôi cảm thấy mình không thể tiếp tục sống. Cả thế giới của tôi chỉ xoay quanh giấc ngủ.”
Tác động sâu rộng đến cuộc sống
IH ảnh hưởng đến ít nhất 7 lĩnh vực chính: sức khỏe tinh thần, sinh hoạt hàng ngày, nguy cơ chấn thương, công việc – học tập, các mối quan hệ xã hội, thể chất và việc điều trị.
“Tôi không thể tập thể dục, vì chẳng bao giờ đủ năng lượng.”
“Tôi đã từ bỏ ước mơ làm mẹ, vì quá mệt để chăm con.”
Một người ví von:
“Chúng tôi bị gọi là thất hẹn, nhưng không ai biết rằng cơ thể có thể ‘tắt máy’ giữa chừng như chiếc xe hết xăng.”
Các chuyên gia khẳng định: IH làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng sống, năng suất lao động, cảm xúc và khả năng hòa nhập xã hội, đồng thời gây gánh nặng tâm lý cho người thân và đồng nghiệp.
“Không được tin tưởng” – nỗi đau thầm lặng
Nhiều bệnh nhân IH cho biết họ không được bác sĩ hoặc người xung quanh coi trọng. Phần lớn chỉ được kê thuốc kích thích giúp tỉnh táo tạm thời, nhưng không giải quyết gốc rễ.
Các nhà nghiên cứu cũng thừa nhận hạn chế khi dữ liệu chủ yếu đến từ nguồn tự báo cáo trên mạng, song đây vẫn là bức tranh chân thực hiếm hoi về căn bệnh hiếm gặp này.
Thông điệp cuối cùng
“Đôi khi, thứ khiến bạn kiệt sức không phải là công việc hay stress — mà là một rối loạn giấc ngủ chưa được gọi tên.”
