Theo giáo lý nhà Phật, cúng dường là một phương pháp tích lũy công đức rất hiệu quả. Không phải vì không cúng dường thì Phật sẽ bị đói khát, bởi Đức Phật vốn không cần vật phẩm cúng dường của chúng ta. Chỉ là nhờ cúng dường đúng cách, bằng cách nắm vững những nguyên tắc khi cúng dường Phật dưới đây sẽ giúp tích lũy được nhiều công đức hơn mỗi ngày.

Cúng dường là một nghi lễ của Phật giáo, trong lục độ của Bồ Tát thì thuộc về bố thí ba la mật. Cúng dường Tam Bảo ở phía trên và bố thí cho tất cả chúng sinh ở phía dưới là tích đức và tu phước.

Việc làm này có nghĩa là dâng cúng các vật phẩm như thức ăn, nước uống, canh, hoa thơm lên Phật – Pháp – Tăng. Tuy nhiên, việc đặt các loại lễ vật trước mặt Đức Phật không phải vì Phật và chư Bồ Tát cần những lễ vật này, mà để “thiện thực tế bằng uy lực” và dùng lễ vật để tượng trưng cho Phật pháp.

Trong cuốn “Kinh Tăng Nhất A Hàm” có ghi rằng trong tiền kiếp Đức Phật, các tín đồ đã cúng dường thực phẩm, quần áo, chăn ga gối đệm, súp và thuốc men cho Tăng đoàn, cũng gọi là “tứ vật cúng dường”. Sau khi Đức Phật nhập cõi niết bàn, thiện nam thiện nữ dâng hương, hoa, đèn, trái cây, nước và các vật dụng khác trước Đức Phật để bày tỏ lòng biết ơn ân đức của Đức Phật và tiếp nối cuộc đời sáng suốt của Ngài.

Ví dụ, “hương” tượng trưng cho hương thơm chân thật của giáo pháp và giới luật, và khi chúng sinh nhìn thấy và ngửi thấy hương thơm, họ phải tự nhắc nhở mình rằng chỉ có không bao giờ quên trì giới và tu tập định mới có thể khai mở được trí tuệ; “hoa” tượng trưng cho nhân duyên thành Phật, hoa thiện nở rộ, mới có kết quả tốt lành, nhắc nhở chúng sinh tu tập mọi pháp lành, tạo nghiệp lành.

Tương tự như vậy, những quả Phật đặt trước mặt Đức Phật không phải để Đức Phật và Bồ Tát “hưởng thụ” mà là những quả Phật tượng trưng cho sự thanh tịnh, viên mãn của Phật pháp. Đức Phật là ruộng phước nhất trên đời, dù cúng dường những vật nhỏ đến Đức Phật cũng sẽ có công đức lớn lao.

Việc cúng dường thường được thực hiện tùy tâm, nhưng có 5 nguyên tắc khi cúng dường Phật mà bất cứ người Phật tử nào cũng ghi nhớ để đạt được công đức trọn vẹn hơn.

1. KHÔNG NÊN CHÚ TRỌNG SỐ LƯỢNG CÚNG DƯỜNG

Nguyên tắc đầu tiên về việc cúng dường Phật đúng cách là việc cúng dường không phải tập trung vào số lượng mà chủ yếu là soi xét cái tâm, lòng thành của người cúng dường ra sao.

Phần lớn chúng ta đều nghĩ rằng phải cúng “vật phẩm đắt tiền”, dâng càng nhiều vật cúng thì càng được nhiều công đức. Thật ra công đức không đến từ giá trị hay số lượng của vật phẩm cúng dường mà đến từ giá trị của tâm người cúng dường. Tâm người cúng dường mới là yếu tố quyết định lượng công đức nhiều hay ít. Tâm không tham là cái tâm cần phải có khi cúng dường.

Văn hóa truyền thống đề cao “thói lịch sự là có đi có lại” nên con người luôn cố gắng dâng nhiều vật phẩm khác nhau để thể hiện “ý đồ” của mình khi cúng Phật. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, chư Phật, chư Bồ Tát không cần chúng sinh cúng dường chứ đừng nói đến việc cúng dường chư Phật với tâm lý cầu lợi và giao dịch, bởi như vậy thì ngay cả sự “tôn kính” cơ bản nhất cũng sẽ mất đi.

Khi cúng dường chư Phật và chư Bồ Tát, nếu có tâm chẳng mong đạt được gì, thì sẽ gieo “thiện lành”. Mặc dù lễ vật có hạn chế về hình thức, nhưng kết quả tốt đẹp phát sinh từ đó là vô hạn.

Chúng ta phải hiểu rằng dù cúng dường gì đi nữa, chúng ta cũng phải có ý định trong sáng và không có tư tưởng vị lợi “hối lộ”. Khi chúng ta cúng dường Đức Phật, chúng ta không làm như vậy để đổi lấy sự gia trì của Đức Phật và Bồ Tát, mà chỉ để trau dồi tấm lòng vị tha trong việc cúng dường. Nếu ý định ban đầu của việc cúng dường thay đổi, mọi công đức sẽ bị mất.

Không có yêu cầu về số lượng hoa quả, đồ cúng dâng trước Đức Phật. Thậm chí có người hỏi, khi đi chùa có cần cúng dường không? Vốn không có yêu cầu như vậy. Công đức nằm ở tấm lòng chứ không phải ở đồ vật, nếu tấm lòng chân thành và nhân hậu, quý trọng vạn vật thì ngay cả việc sống tử tế cũng là cách tốt nhất để cúng dường.

Đừng quá xem trọng hình thức. Mục đích tối hậu của bất kỳ sự cúng dường bên ngoài nào mà chúng ta thực hiện là để soi sáng tâm hồn và thanh lọc tâm mình. Nếu tâm bạn không tỉnh thức thì dù cúng dường có tốt đến mấy cũng sẽ vô ích.

Một niệm thiện tâm cúng dường Đức Phật chính là nền tảng cho vô lượng công đức và trí tuệ trong tương lai.

Phật pháp là pháp của tâm, quan trọng nhất của việc cúng dường Phật là có cái tâm thanh tịnh và không ô nhiễm, nên ngay cả việc cúng dường những vật nhỏ cũng có thể có vô lượng công đức. Vì vậy, chúng ta phải ghi nhớ rằng cúng dường không phải là vấn đề số lượng mà là động cơ.

Chư Phật, Bồ Tát không cần thế gian cúng dường, dù quý vị cúng dường bao nhiêu, chư Phật và Bồ Tát cũng không ưu ái ai, cũng không làm hại ai. Nhân quả đối xử bình đẳng với mọi người, chỉ có lòng nhân ái mới thoát khỏi khổ đau, chỉ có người đủ trí tuệ có thể tự mình được lợi.

2. KHÔNG HỐI TIẾC VỀ VIỆC CÚNG DƯỜNG

Bố thí và cúng dường không chỉ trau dồi phước lành mà còn là một cách để chống lại thói keo kiệt. Kinh Dược Sư nói rằng vô số chúng sinh tham lam keo kiệt tích trữ của cải mà bản thân còn không dùng đến chứ đừng nói chi đến bố mẹ, họ hàng, người làm thuê và người ăn xin. Những chúng sinh như vậy thường sẽ bị đọa vào các cõi ác.

Bố thí tự nhiên có công đức, nhưng không phải bố thí cho chư Phật mà là do chính mình tu tập. Nếu bạn tham lam cúng dường và cảm thấy hối tiếc về những gì mình đã dâng lên thì công đức của bạn sẽ rất nhỏ bé.

Có người lầm tưởng cúng dường là giao dịch với chư Phật, Bồ Tát, cho rằng việc cầu nguyện chư Phật, chư Bồ Tát không có tác dụng là do chưa thành tâm, họ cảm thấy cúng dường chư Phật, chư Bồ Tát chưa đủ và chưa gây ấn tượng với chư Phật và chư Bồ Tát. Trên thực tế, cách hiểu này là hoàn toàn sai lầm. Chư Phật và Bồ Tát đều có công đức trí tuệ viên mãn, làm sao có thể tham lam vật chất cúng dường của người đời?

Chúng ta phải nhớ rằng khi chúng ta cúng dường Đức Phật, không phải Đức Phật và chư Bồ Tát cần chúng ta cúng dường, mà chúng ta cần sử dụng hành động bố thí này để trau dồi lòng từ bi và lòng vị tha của chính mình.

Nếu quý vị coi việc cúng dường như một sự giao dịch hay trao đổi có qua có lại, và nghĩ rằng nếu quý vị cúng dường càng nhiều thì chư Phật và chư Bồ Tát càng phải gia trì cho quý vị, thì quý vị đang ảo tưởng và công đức của mình sẽ giảm đi rất nhiều.

Cúng dường trước Đức Phật là một phương pháp thiện xảo, tiện lợi được chư Phật, chư Bồ Tát ban cho tất cả chúng sinh, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho chúng sinh tu tập chứ không phải hành động mua bán công đức.

3. GIỮ TÂM TRONG SÁNG, KHÔNG THAM SÂN SI

Về việc cúng dường, nhiều người thường có những câu hỏi như “Trái cây nào tốt để cúng Phật” và “Cúng Phật vào thời điểm nào tốt”. Câu trả lời đúng nhất là: “Cúng dường theo cái tâm thì thế nào cũng đúng”.

Vì vậy, không cần lo lắng về “sự chia ly” khi cúng dường “lê” lên Đức Phật, và thời gian đặt lễ vật có thể vào buổi sáng hoặc buổi chiều, tùy vào người cúng dường. Tuy nhiên, do cân nhắc về việc nhịn ăn, lễ cúng dường thường được thực hiện vào buổi sáng.

Sự chân thành là mấu chốt của việc cúng dường, bạn cần duy trì thái độ chân thành khi cúng dường. Trong Phật giáo, việc cúng dường không phải là một biểu hiện hình thức mà là một biểu hiện tâm linh. Vì vậy, bạn nên chân thành và bày tỏ những mong muốn, lời cầu nguyện của mình với thái độ ngoan đạo thì mới có thể đạt được kết quả như mong muốn.

Cho dù có cúng dường đơn giản một vài loại trái cây cũng không có gì phải lo lắng. Quan trọng là bạn nên giữ thái độ cung kính, tránh thể hiện bản thân và khoe khoang càng nhiều càng tốt, đồng thời chú ý đến chi tiết và nghi thức để thể hiện sự tôn trọng tới Đức Phật và Bồ Tát.

Bạn cũng nên chú ý đến một số chi tiết và nghi thức khi cúng dường, trước hết cần chuẩn bị đồ dùng, lễ vật sạch sẽ, ngăn nắp để tránh vô tình làm đổ, vỡ khi cúng. Thứ hai, cần chọn thời gian, địa điểm thích hợp để cúng dường, đồng thời cần giữ tâm thái trong sang, cung kính, tránh tư tưởng xao lãng, cảm xúc nóng nảy hay những suy nghĩ tạp nham trong lòng.

Cúng dường được công đức hay không còn tùy nơi tâm người cúng dường. Vậy phải cúng dường bằng cái tâm như thế nào mới được nhiều công đức? Nếu cúng Tam Bảo với cái tâm cầu mong Tam Bảo hộ trì cho mình được giàu sang, cho mình hết bệnh tật, cho mình được điều này điều kia…cúng dường với cái tâm mong cầu hồi báo như vậy sẽ làm hao tổn công đức.

Người cúng dường ít gì cũng phải nhớ về cảnh sống trong sinh tử luân hồi khi cúng dường, biết mọi sự trong cõi sinh tử luân hồi đều mang tính chất của khổ đau: khổ vì sinh, vì lão, vì bệnh, vì tử. Chúng ta là người ngụp lặn trong sinh tử luân hồi mà lại không hiểu về khổ đau của sinh tử luân hồi, không biết gì về khổ nạn của chính mình.

Chư Phật, chư Bồ Tát nhìn vào cảnh sinh tử luân hồi, thấy chúng sanh khổ đau mà sinh lòng thương xót, đến nỗi nổ tung thành từng mảnh. Các vị thấy rõ, hiểu rõ nỗi khổ mà chúng sanh phải gánh chịu trong cõi sinh tử luân hồi. Còn chúng ta là kẻ chịu khổ sinh tử, vậy mà đối với khổ đau của chính mình lại không hay không biết.

Loại khổ đau nào dễ thấy lắm thì còn hiểu được chút ít, còn đối với các loại khổ đau vi tế chúng ta lầm tưởng đó là an lạc hạnh phúc nên cứ mãi bám dính vào, không muốn buông ra. Phải hiểu khổ sinh tử luân hồi thì mới phát tâm cầu thoát sinh tử luân hồi. Khi cúng dường, chí ít phải cúng dường bằng cái tâm cầu thoát sinh tử luân hồi, được vậy công đức mới đủ mạnh.

4. ĐỒ CÚNG DƯỜNG TƯỢNG TRƯNG CHO PHÁP, KHÔNG PHẢI ĐỂ ĐỨC PHẬT SỬ DỤNG

Người đệ tử của Phật phải có tri kiến ​​đúng đắn, mọi vật cúng dường trước Phật đều có pháp ý riêng. Đạo Phật là lời dạy của Đức Phật nên cúng dường là “phương tiện dạy dỗ” được Đức Phật dùng để giáo dục tất cả chúng sinh.

Hoa quả tượng trưng cho “nhân quả”, nhắc nhở muôn loài chúng sinh hãy vững tin vào luật nhân quả. Hoàn cảnh hiện tại của chúng ta đều có nhân từ quá khứ, muốn đạt được kết quả tốt trong tương lai thì phải trau dồi nhân tốt ngay từ bây giờ.

Quả trước tượng Phật còn tượng trưng cho “Phật Bồ Đề Quả”. Khi nhìn thấy nó, chúng ta phải nhắc nhở bản thân phải chăm chỉ mỗi ngày. Chư Phật xuất hiện ở đời vì Phật tánh vốn là từ bi, không tham lam vật cúng dường của thế gian, và vật cúng dường không bao giờ nhằm mục đích để Đức Phật sử dụng.

Trong sách Thực Hành Phổ Hiền của Đức Phật nói: “Trong tất cả các loại cúng dường, cúng dường Pháp là tốt nhất. ” Điều này có nghĩa là trong tất cả các lễ cúng dường và nghi lễ, chỉ có cúng dường Pháp là phi thường và trọn vẹn nhất. Vậy Pháp cúng dường là gì?

Trong Kinh Hoa Nghiêm, Phật dạy: “Trong các cách cúng dường, pháp cúng dường là hơn tất cả. Pháp cúng dường nghĩa là cúng dường bằng cách hành động như lời Phật dạy, bằng cách lợi ích tất cả chúng sanh, nhiếp hóa chúng sanh, chịu thay thế hết thảy đau khổ cho chúng sanh, siêng tu thiện căn, không rời sự nghiệp Bồ tát, không bỏ tâm Bồ đề rộng lớn. Thực hành cúng dường như thế, mới là chân thật cúng dường”.

Pháp bảo, ngoài những lời dạy của Đức Phật còn có ý nghĩa thâm diệu là chân lý, thực tướng, pháp thân. Do vậy, sự cúng dường pháp cao cả nhất là phát tâm Bồ đề, hành Bồ tát đạo cho đến ngày giác ngộ, thành tựu trí tuệ, chứng ngộ chân lý, thể nhập Pháp thân. Sau khi giác ngộ, đem từ bi và trí tuệ làm lợi ích cho vô lượng hữu tình.

5. GIỮ LÒNG TỪ BI KHI CÚNG DƯỜNG

Một trong những khác biệt lớn nhất giữa Phật giáo và những việc làm tốt trên thế giới là Phật giáo dựa trên “lòng từ bi”. Kinh Niết-bàn có nói: “ Đại từ bi, đại bi gọi là Phật tánh”. Lấy hạnh phúc là từ bi, lấy khổ làm từ bi, sẵn sàng đem lại an lạc và hạnh phúc cho tất cả chúng sinh, và diệt trừ khổ đau cho tất cả chúng sinh là gọi là “lòng trắc ẩn”.

Khi dùng trái cây để cúng dường chư Phật và chư Bồ Tát, người ta cũng phải có ý định có lòng đại bi đối với tất cả. Chẳng hạn, khi bạn bối rối không biết nên cúng quả gì, hãy quay về với “lòng từ bi” của chính mình và bạn sẽ thấy rằng đó chẳng qua là những cách khéo léo và thuận tiện để thu hút chúng sinh.

Vì vậy, các loại trái cây như táo, chuối, lê… có mùi thơm tự nhiên, thích hợp để cúng; sầu riêng, mít… có mùi lạ, dễ gây mùi khó chịu nên không thích hợp để cúng.

Người ta đến chùa vì yêu thích cảnh già lam thanh tịnh, quý kính chư Tăng Ni nên lui tới lễ bái cúng dường Phật và Tam bảo, học hỏi giáo pháp, tu tập…, chứ không phải chùa là nơi để đến “nhờ cậy” những việc như xem ngày, xem tướng, xin xăm, bói quẻ, cúng sao, giải hạn…, hoặc đến để cầu xin Phật gia hộ.

Để rồi hễ xin thì mong phải được, xin không được thì cho rằng Phật không thiêng. Người Phật tử chân chính cần hiểu rằng không có một thế lực siêu hình nào giữ phần ban phước giáng họa cho con người, cho nên không thể cầu xin.

Nhân quả là do con người gây tạo, muốn được quả thiện lành thì phải gieo trồng nhân lành thiện. Cúng dường cốt là để xả bỏ lòng tham, hành hạnh từ bi, gây tạo phước báo, chứ không phải để tăng trưởng thêm tham muốn tội lỗi.

Do đó, khi cúng dường Tam bảo chỉ nên tâm niệm một điều, đó là mong vật phẩm cúng dường là phương tiện để giúp chư Tăng Ni an ổn tu hành, hầu truyền bá Chánh pháp lợi ích chúng sanh. Với tâm niệm như thế thì việc cúng dường của mình mới thật sự có phước báo cao quý.

Nhiều người cứ tìm kiếm những thứ của ngon vật lạ, quý giá đắt tiền, rồi đem dâng hết chùa này miếu nọ, với suy nghĩ cúng dường càng nhiều tiền, càng nhiều nơi thì càng sớm đạt được điều bản thân mong muốn.

Vốn dĩ đức Phật vốn không thiếu thứ gì, đừng tưởng dùng những thứ vật chất quý giá nhất cúng dường Phật thì có thể đạt được vô hạn đức năng; đừng nghĩ rằng cứ quỳ lạy thắp hương mỗi ngày trước Phật thì công đức của bạn sẽ lớn nhất.

Khi cúng dường chư Phật, chúng ta không nên nghĩ rằng những thứ đắt tiền nhất là những thứ cúng dường tốt nhất. Việc cúng dường tốt nhất theo đức Phật chính là cúng dường bậc sinh thành ra mình. Nếu bạn không thể làm điều này, thì dù bạn có cúng dường Phật những thứ quý giá cả đời đi chăng nữa, cũng vô ích.

Một thời lúc Phật còn tại thế, gặp năm hạn hán mất mùa, dân chúng đói khổ, thiếu thốn, khó khăn, đức Phật cũng không ngoại lệ. Một vị Tỳ-kheo thấy Phật thiếu ăn liền đem chiếc y của mình đổi lấy bát cơm dâng lên cúng Phật.

Phật hỏi rằng, “Ông còn cha mẹ không?”, “Thưa Phật, cha con chết rồi, con chỉ còn mẹ già thôi ạ”.

Phật hỏi tiếp, “Mẹ ông dùng cơm chưa?”, “Dạ chưa!”.

Phật nói, “Người xứng đáng nhận bát cơm này là mẹ ông chứ không phải ta”. Sau đó Phật dạy tiếp, “Người xuất gia còn cha mẹ không ai nuôi dưỡng thì người đó có quyền khất thực đem về cúng dường cha mẹ”. Ngoài việc cúng dường cha mẹ, người Phật tử còn có trách nhiệm và bổn phận cúng dường người tu hành chân chánh có đạo đức, có nhân cách, suốt đời phục vụ vì Tam Bảo, vì lợi ích chúng sanh.

Nói chung mục đích của việc cúng dường là để tôn kính chư Phật và bày tỏ lòng biết ơn đối với lòng tốt của chư Phật; mục đích của việc cúng dường là để bày tỏ chánh pháp, và người được hưởng lợi thực sự là chính chúng ta.

Lễ bái Phật và cúng dường đúng pháp không phải là dùng hoa quả để “làm vui lòng” chư Phật và chư Bồ Tát, mà đặc biệt nhất là cúng dường đúng pháp. Khi dâng lễ vậy trước Đức Phật, hãy ghi nhớ 5 nguyên tắc khi cúng dường Phật bên trên, thì công đức của bạn sẽ trọn vẹn hơn.